Impressie keynote Sandy Shugart: maak authentieke connecties

Na de gebruikelijke openingswoorden (van onder meer staatssecretaris Marja van Bijsterveldt en MBO Raad-voorzitter Jan van Zijl), die ik via Twitter heb verslagen, mocht Sandy Shugart de tweejaarlijkse managementconferentie van het Consortium voor Innovatie openen.

Shugart is president van het Valencia Community College, zeg maar een regionaal opleidingencentrum met maar liefst 65 duizend deelnemers. Daarnaast is Shugart ook dichter, liedjesschrijver en muzikant (een cd van hem is o.a. via iTunes te koop).

Al deze talenten zet hij tijdens zijn presentaties in. De keynote was daarom bepaald geen gebruikelijke toespraak, maar een afwisseling van zang, gedichten, persoonlijke verhalen en boodschappen. Erg origineel, al durf ik te wedden dat een grote groep aanwezigen wat anders had gewild. Net als moderne kunst: je houdt er van, of helemaal niet. Mij sprak het erg aan, ook al ben ik het inhoudelijk niet helemaal eens met deze spreker (waarover straks meer).

Shugart ging in zijn bijdrage in op een nieuwe generatiekloof tussen ouderen en jongeren. Volgens hem is dit de grootste culturele verandering van de eeuw (hoewel deze eeuw natuurlijk pas recent is gestart).

De spreker doelt daarbij op de oudere generatie die 'groot' is geworden in het modernisme, en de eerste generatie jongeren die opgroeien in een 'postmoderne' traditie. Op de Nederlandse wikipedia-pagina over postmodernisme worden de verschillen tussen deze stromingen goed duidelijk gemaakt. Het modernisme (volgens Shugart wij ouderen) gaat uit van ordelijkheid, voorspelbaarheid, controle, oorzaak en gevolg, van wetenschappelijke methodes. Belangrijk hierbij is ook dat het modernisme uitgaat van universele principes, en dat er zo iets als 'de waarheid' bestaat. Voor postmodernisten (jongeren volgens onze keynote spreker) bestaat er niet zo iets als 'de waarheid'. Zij gaan uit van meerdere percepties. Sleutelwoorden zijn volgens Shugart onder meer: geen oorzaak en gevolg, maar 'kans', en 'stuff happens'.

Postmodernisten groeien ook op in wat Shugart noemt 'postmodern consumer capitalism'. In deze vorm van kapitalisme worden behoeften gecreëerd, waarvan je als individu het bestaan niet wist. Op een manipulatieve manier worden je vervolgens oplossingen aangesmeerd om deze behoeften mee te bevredigen. Dit leidt bij jongeren tot sterk calculerend gedrag: "Ik heb er voor betaald, dus wil ik het op mijn voorwaarden hebben".

Postmoderne jongeren willen ook hun "eigen verhaal" schrijven, hun eigen film maken. Zij gaan er ook van uit dat wat betekenisvol voor de een is, dat nog niet voor de ander hoeft te zijn. Postmodernisten vinden dat niet erg, modernisten kunnen zich daar erg over opwinden. Discussies over het 'nut' van Twitter vind ik daar een goed voorbeeld van. Modernisten -die Twitter niet zien zitten- kunnen zich niet voorstellen dat Twitter betekenisvol van mensen kan zijn. Postmodernisten -die Twitter niet zien zitten- halen hun schouders op.

Terug naar Shugart. Hij gaf ook aan dat postmoderne jongeren vaak een lage dunk hebben van organisaties. Zij gaan er op basis van hun ervaringen van uit dat organisaties hen willen gebruiken, terwijl modernisten er van uit gaan dat organisaties morele doelen hebben.

Volgens Shugart is dat ook de reden dat jongeren geen bloed meer doneren (geen vertrouwen in het systeem), en vinden dat scholen niet daadwerkelijk in hen geïnteresseerd zijn (waardoor jongeren steeds vaker bedrog plegen bij beoordelen).

Hoe daar mee om te gaan? Volgens Shugart is het belangrijk dat het onderwijs er in slaagt authentieke, betekenisvolle, verbindingen te maken met jongeren (ook al kan de term 'betekenisvol' door jongeren dus verschillend worden ingevuld). Het onderwijs moet jongeren daadwerkelijk 'engageren'. Bijvoorbeeld door hen niet als nummer te behandelen (wat is je studentnummer?), maar als persoon. Personalisering is dus heel belangrijk, net als waardigheid en respect. Shugart adviseerde ook om kleinschalige gemeenschappen tussen lerenden en docenten te faciliteren. Deze gemeenschappen fungeren ook als learning communities. ICT speelt daarbij een belangrijke rol.

Om betekenisvolle verbindingen met lerenden te maken, kan het ook noodzakelijk zijn dat je bepaalde wetten en regels overtreedt. Volgens Shugart moeten medewerkers in alle lagen van de organisatie in staat zijn om regels op een zinvolle manier te overtreden. In het belang van de lerende. Hij gaf daarbij een voorbeeld uit de eigen praktijk, waarbij een arme leerling geld terugkreeg ook al was een bepaalde deadline overschreden. "Rules are tools, and no idols" zei Shugart.

In veel gevallen ben ik het vaak met de analyse van sprekers eens, maar deel ik hun oplossingen niet (volledig). Bij Shugart is het precies omgedraaid. Wat hij zij over het faciliteren van kleinschalige gemeenschappen, de persoonlijke benadering, authentieke connecties en het 'zinvol' overtreden van regels, is mij uit het hart gegrepen. Maar ik stel vraagtekens bij zijn analyse:

• Ik heb er moeite mee om cultuur-filosofische stromingen te vertalen in labels voor generaties. Ik vraag me af of je jongeren zo maar tot 'postmodernist' kunt uitroepen, en ouderen tot 'modernist'. Volgens mij is dat veel diffuser. Het postmodernisme is bepaald geen nieuwe stroming. Veel meer mensen dan alleen 20-minners zouden er door beïnvloed moeten zijn. Maar ja: als je vraagt naar 'onderzoek' word je natuurlijk meteen bestempeld als 'modernist'...
• Er is veel kritiek gekomen op het postmodernisme. Ik heb zelfs het idee dat deze stroming op z'n retour is. Dat geldt vooral voor het ver doorgeslagen cultuurrelativisme (er bestaat niet zo iets als 'de waarheid'). Dit kan erg gevaarlijk zijn. Menig dictator bestrijdt met die argumentatie bijvoorbeeld mensenrechten. Volgens mij hechten veel jongeren ook aan bepaalde universele waarden, zoals vriendschap, respect en verbondenheid.
• Het 'consumentenkapitalisme' kom je inderdaad op diverse plekken in de samenleving tegen (media, reclame, etc). Maar ik vraag me af of dit een typisch kenmerk is van het postmodernisme.
• Je wordt ook ontmoedigd van de visie dat alle jongeren zijn opgegroeid in een postmoderne wereld. Hoe kan het onderwijs de cynische kant van het postmodernisme bestrijden als de rest van de wereld -met veel meer invloed op jongeren- postmodern is?

Lees ook de impressie van Jef van den Hurk of bekijk de keynote via Presentations2Go.

Ik heb zelf met mijn Flip nog een opname gemaakt van Sandy Shugart's laatste lied.