Eindelijk waardering voor informeel leren binnen het MBO

Ik houd me al jaren bezig met de relatie tussen formeel en informeel leren. Binnen het bedrijfsleven wordt daar al meer dan tien jaar over gepubliceerd (ook in relatie tot e-learning). Maar binnen het MBO is de belang van meer informele vormen van leren (als middel voor professionalisering van onderwijsgevenden) m.i. tot dusver volstrekt onderschat. In 2007 heb ik in een paper gepleit voor beroepsgemeenschappen als professionaliseringsactiviteit, maar veel reacties heb ik hier niet op gehad.

Daarom ben ik blij dat MBO 2010 tijdens de tweejaarlijkse managementconferentie van het Consortium voor Innovatie in een workshop expliciet is ingegaan op meer informele vormen van leren, ten behoeve van de professionalisering van onderwijsgevenden.

Daarbij stond een onderzoek van het SCO-Kohnstamm Instituut centraal. Uit dit onderzoek blijkt dat onderwijsgevenden in het MBO veel mogelijkheden voor scholing krijgen, maar vaak het gevoel hebben hiervoor niet voldoende tijd te hebben. Bovendien is Nederland 'cursusmoe', zoals in de workshop werd benadrukt. De onderzoekers denken ook dat meer informeel-collectief leren een belangrijk middel is bij de ontwikkeling van competentiegericht leren.

Uit: Glaudé, M., Van Eck, E., Oud, W. en Verbeek. F. (2008). Voorwaarden voor scholing van docenten mbo, volgens docenten en hun leidinggevenden. Amsterdam: SCO-Kohnstamm Instituut.

Voorwaarden voor succesvol informeel-collectieve leerprocessen zijn:

• Een veilige sfeer binnen scholen en teams. Volgens de presentatoren ontbreekt het daar helaas vaak aan.
• Openheid, open communicatie.
• De gelegenheid om elkaar te ontmoeten (relatie met onderwijsplanning).
• Alleen leren als de tijd rijp is en er tijd en ruimte voor is.

Overigens is het nog steeds zo dat vertegenwoordigers van onderwijsvakbonden zich bij CAO-onderhandelingen alleen focussen op 'formeel leren' ....

In deze workshop zijn we ook in groepjes ingegaan op de aanbevelingen uit het onderzoek. Daarbij viel me op dat het belang dat je hechtte aan een aanbeveling, af hing van de positie die je binnen een MBO-instelling innam. Iemand van een HR-afdeling, uit mijn groepje, vond bijvoorbeeld het kunnen bewaken van de tijd voor scholing van personeel de belangrijkste aanbeveling. Terwijl m.i. het bewust positioneren van informeel-collectief leren (naast formele opleidingen) veel belangrijker is.

Wat me ook opviel, was dat mensen in de discussie nogal eens moeite hadden met het onderscheid formeel-informeel. Ik kan me daar wel wat bij voorstellen, en vind het veel relevanter om te kijken naar de mate van formaliteit van leersituaties. Vier aspecten van een leersituatie beïnvloeden de mate van formaliteit: proces, plaats en setting, doelen en leerinhoud.