Competentiegericht onderwijs – van weerstand naar succes!

De eerste sessie die ik bijwoon heet “Meesters in leren”; een film van Marijke van de Putten van Inspirae. In deze film wordt het pedagogische aspect van competentiegericht onderwijs (CGO) belicht door impressies in beeld te brengen bij drie MBO’s in Nederland: het Koning Willem I College, Zadkine en Wellant. Doel van de film is om niet alleen te praten over CGO, maar vooral ook om aan elkaar en de samenleving te laten zien waar de MBO’s mee bezig zijn.

De film zoomt in op de rol van studieloopbaanbegeleider, een nieuwe rol in CGO, bij de ICT-Academie van het Koning Willem I College. Met name het voeren van reflectiegesprekken met de studenten wordt door, mijn collega, Angela Lambregts mooi in beeld gebracht. Ze geeft aan dat het geinteresseerd zijn in de student essentieel is binnen CGO. Je moet een band opbouwen met het student. Het “toeval” wil dat ik zelf ook een aantal minuten in beeld ben om toe te lichten hoe we als team zo’n 6 jaar geleden gestart zijn met het opzetten van CGO voor de opleiding Medewerker ICT. Het oude onderwijs systeem was een eenheidsworst waarbij zo’n 50% afvalt. Voor de ene student is het te moelijk, voor de andere student te makkelijk. Door het onderwijs anders te organiseren, vanuit de gedachte van de leerling staat centraal, ontstaat er een hoger rendement.

Hoe je als docent de omslag maakt van eindtermengericht onderwijs naar CGO wordt mooi in beeld gebracht bij het het Zadkine. Dik Oranje, docent horeca en toerisme, vertelt openhartig over de worsteling om van de traditionele docentrol om te schakelen naar een coachende rol. Het CGO was voor Dick Oranje de manier om weer enthousiast aan de slag te gaan. Dik Oranje is gecoached door Jannine Steeninga van de Zadkine Academie. Het loslaten is een belangrijke vaardigheid van de coachende docent. In het verleden was de docent iemand die kennis overbracht bij de studenten. Student waren holle vaten waar je iets in stopt. In het huidige onderwijs is het belangrijk dat de student zich de kennis zelf eigen maakt; op zijn eigen manier. Mooi is om te zien dat Dik Oranje datgene dat hij geleerd heeft overbrengt aan zijn collega Benjamin Beezemer.

Bij het Wellant wordt vooral gefocussed op het teamaspect van CGO: Hoe ga je als team op pad om stap-voor-stap, al lerende, CGO in te voeren. “Dingen durven doen en vooral ook fouten durven maken is belangrijk!”, aldus de teamleden van het Wellant. Studenten verzamelen tijdens hun studie bewijzen in hun portfolio en leggen de link naar de competenties te ze moeten ontwikkelen. Een docent begeleidt de gehele loopbaan van de student binnen de opleiding. Tevens zijn er coachgroepen gestart waarbij studenten leerervaringen uitwisselen met elkaar. De docent heeft hier een begeleidende rol. Door de coachende aanpak is men in staat om beter in te spelen op de individuele behoeften van studenten. Vroeger was dit niet mogelijk. Ook hier is loslaten een belangrijk leermoment. De verantwoordelijkheid bij de student halen en hem/haar coachen om met deze verantwoordelijkheid om te gaan is essentieel. Binnen het Wellant past men “practice what you preach” toe. Docenten geven onderling elkaar feedback, maar vragen ook feedback aan de studenten. Als je feedback geeft aan studenten moet je deze ook kunnen ontvangen van je studenten. Hierdoor is men als team gaan leren. Het team is zelfs hechter geworden!

Aan het eind van de film wordt er gediscusseerd over wat er te leren is van de film en hoe de film binnen de MBO-instellingen in Nederland ingezet kan worden. Een van de reacties uit de zaal gaat over het lef van de docenten die meegewerkt hebben aan de film; je stelt je toch kwetsbaar op. Een van de vragen betreft hoe je precies de omslag maakt naar een coachende docent. Bij het Zadkine heeft men kleine praktische trainingen opgezet met als thema de docent als coach. Een andere vraag gaat over de weerstand die ontstaat bij verandering: hoe ga je hiermee om? Weerstand is een teken van betrokkenheid. En verandering kost veel tijd. Daarnaast kan niet iedere docent coach worden. Dit vraagt een bepaalde persoonlijkheid. Ook rondom de kosten en baten van CGO is er een vraag. Dit is een lastig aspect om te belichten. Enerzijds kun je afvragen of meer flexibiliteit (minder eenheidsworst) niet meer kost. Aan de andere kant moet je niet alleen kijken naar wat het kost, maar vooal naar wat het oplevert. Beter onderwijs, levert beter rendement. Zowel qua financien, als de toename van de tevredenheid van studenten, maar ook van docenten die weer trots kunnen zijn op hun beroep. Tevens komt er een oproep om vanuit het perspectief van de kritische maatschappij die ver van het onderwijs afstaat een film te maken. Dit om de weerstand die er momenteel in de maatschappij is om te buigen naar een positiever geluid.

Dit artikel is ook geplaatst op mijn eigen weblog Innovatie in ICT en Onderwijs.